Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility Jak skutecznie konserwować archeologiczne artefakty? | Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Jak skutecznie konserwować archeologiczne artefakty?

Kogo nie fascynuje świat Indiany Jonesa? Pełen przygód, tajemnic i odkryć archeologicznych. Wykopaliska, odnajdywanie skarbów, poznawanie tajemnic jakie skrywa historia to bardzo medialne tematy. W cieniu natomiast pozostaje tak ważny etap konserwacji odkrytych artefaktów, bez którego to archeologiczne eksponaty mogą bardzo szybko utracić cenne „zapisane” w nich  informacje historyczne. 

 

 

Dlatego naukowcy z Polski, Francji, Włoch i Norwegii, realizujący międzynarodowy projekt „Development of Storage and Assessment methods suited for organic Archaeological artefacts” (StAr),  poszukują skutecznych zabiegów konserwatorskich obejmujących etap po wydobyciu artefaktów wykonanych z materiałów organicznych, takich jak drewno i skóra ze stanowiska archeologicznego  a przed ich impregnacją substancją stabilizującą. 

 

„Archeologiczne artefakty organiczne znajdują się na ogół w stanie podmokłym, który musi być utrzymywany do momentu konserwacji” – mówi zaangażowana w badania prof. dr hab. Magdalena Zborowska z Katerdy Chemicznej Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. „Ten etap procesu konserwatorskiego jest zdecydowanie mniej rozpoznany niż impregnacja za pomocą substancji stabilizujących, często nazywana też konserwacją. Dlatego też istotnym wątkiem naszego projektu jest opracowanie strategii umożliwiających przechowywanie znalezisk organicznych przez długi czas (nawet kilka miesięcy) przed impregnacją substancją stabilizującą w stanie podmokłym, gwarantującym zachowanie informacji naukowych, których są źródłem. Często bowiem zdarza się, że obiekt podczas „oczekiwania” na stabilizację ulega nieodwracalnej degradacji” – tłumaczy badaczka UPP. 

 

W ramach projektu StAr przetestowanych zostanie kilka metod kontroli warunków przechowywania obiektów archeologicznych wykonanych z drewna i skóry (w nadtlenku wodoru, etanolu, lizozymie, solach). Opracowane zostaną protokoły monitorowania mokrych artefaktów z tego etapu procesu konserwatorskiego (przed stabilizacją). Badania chemiczne będą prowadzone poprzez analizę próbek materiałów organicznych przed i po okresie ich przechowywania. W ramach tych analiz wykonane będą m.in. pomiary pH, zawartości wody, mikroskopia (MO, SEM), charakterystykę molekularną składników organicznych i nieorganicznych metodą Py-GC / MS, FTIR, XRD, sorpcji par (DVS) oraz właściwości mechanicznych za pomocą ultradźwięków Velocity.

 

Poza badaniami prowadzonymi w warunkach laboratoryjnych przewidziane są także obserwacje na stanowisku archeologicznym osady kultury łużyckiej zbudowanej 2700 lat temu w Biskupinie. „Analizom zostanie poddane oryginalne drewno z końca epoki brązu (VIII w. pne), z którego wybudowane były konstrukcje słynnej osady ludności kultury łużyckiej położonej na półwyspe Jeziora Biskupińskiego. Część tych konstrukcji nadal zalega pod ziemią i interesuje nas stan w jakim drewno to zachowało się od czasu prowadzonych w latach 1934-1974 badań archeologicznych” – tłumaczy Dyrektor Muzeum Archeologicznego w Biskupinie dr Henryk P. Dąbrowski.

 

Drugi nurt badawczy projektu ma na celu ustalenie efektywnych i użytecznych metod oceny degradacji archeologicznych eksponatów organicznych po zabiegach konserwatorskich. „Wiedza na temat wpływu zabiegów konserwatorskich pozwoli na wcześniejszą identyfikację potencjalnej degradacji i w efekcie doprowadzi do bardziej efektywnej ochrony obiektów” – wyjaśnia Mariusz Fejfer, Kierownik Działu Konserwacji Muzealiów Muzeum Archeologicznego w Biskupinie. Głównym celem tego wątku projektu jest ustanowienie metody oceny degradacji konserwowanych i niekonserwowanych materiałów archeologicznych, które będą postarzane sztucznie lub naturalnie. Praktyczne i odpowiednie do wykorzystania w muzeach lub magazynach metody oceny degradacji, zostaną opracowane na podstawie wyników zaawansowanych technik analitycznych. 

 

Nadrzędny cel projektu zmierza do wzmocnienia interdyscyplinarnego podejścia archeologów, konserwatorów i badaczy organicznych artefaktów do konserwacji tego rodzaju obiektów. Obecnie bowiem większość konserwatorów drewna i skóry działa według indywidulanych procedur bazujących na doświadczeniach własnych. Dlatego też rezultaty projektu poprawią nie tylko proces konserwatorski w zakresie długoterminowego przechowywania artefaktów organicznych i ocenę ich degradacji podczas ekspozycji na muzealnych wystawach, ale także umożliwią opracowanie uniwersalnych metodyk konserwatorskich.

 

W projekcie koordynowanym przez ARC-Nucléart (Grenoble, Francja) biorą udział partnerzy z czterech różnych krajów: Muzeum Historii Kultury w Oslo, Katedra Chemii i Chemii Przemysłowej Uniwersytetu w Pizie, Muzeum Archeologiczna w Biskupinie i Katedra Chemiczna Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Projekt otrzymał dofinansowanie za pośrednictwem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu JPICH Conservation, Protection and Use – wsparcie dla badań naukowych nad dziedzictwem kulturowym, będącego częścią programu UE - Horyzont 2020.

 

Iwona Cieślik
Rzeczniczka prasowa UPP

 

WYDZIAŁY