W 2002 r. na forum Międzynarodowej Unii Nauk o Glebie (IUSS - International Union of Soil Science) przyjęto rezolucję, w której zaproponowano ustanowienie 5 grudnia Światowym Dniem Gleby. W ten sposób uczczono znaczenie gleby jako integralnego elementu środowiska decydującego o rozwoju cywilizacyjnym człowieka, wskazując jednocześnie, że jest jednym z najbardziej złożonych biologicznych tworów na naszej planecie. Kontynuacją powyżej wspomnianego postanowienia było ogłoszenie Międzynarodowego Roku Gleb w 2015 r. oraz Dekady Gleb na lata 2015 – 2024. W tym kontekście istotnym jest podkreślenie wielu funkcji, jakie spełniają gleby świata, których liczbę szacuje się na ponad 100 000 typów.
Glebę (Pedosferę) należy postrzegać jako ożywiony twór odpowiedzialny za produkcję roślinną na cele konsumpcyjne i paszowe. Gleba dzięki swoim unikalnym właściwościom sorpcyjno – buforowo – retencyjnym bierze aktywny udział w sekwestracji węgla w postaci CO2 (gleba kumuluje 10% emisji CO2), dezaktywacji zanieczyszczeń, retencjonowaniu wody czy magazynowaniu składników pokarmowych dla roślin. Środowisko glebowe to także swoiste archiwum i świadectwo ewolucji różnych form życia na Ziemi, a także bank genów. Pedosfera, dzięki temu że znajduje się w bezpośrednim kontakcie z atmosferą, hydrosferą, biosferą i litosferą zapewnia ciągły obieg materii oraz energii w środowisku.
Człowiek wykorzystując zasoby glebowe często zapomina, że nie należą one do odnawialnych źródeł. Nierozważne postępowanie, niejednokrotnie nacechowane silną ingerencją w pedosferę i litosferę prowadzi do niekorzystnych zmian degradacyjnych, wyrażonych między innymi obniżeniem żyzności gleby, a co za tym idzie jej produktywności i utratą podstawowych funkcji. W tym kontekście dużą rolę przypisuje się zdrowotności gleby w powiązaniu z jakością produkcji roślinnej oraz konsekwentnie ze zdrowiem zwierząt i człowieka. Biorąc pod uwagę wspomniane aspekty, Światowy Dzień Gleby w 2020 r. obchodzony jest pod hasłem ochrony bioróżnorodności gleby i utrzymania zdrowych ekosystemów przy jednoczesnym wzmocnieniu świadomej i zrównoważonej gospodarki zasobami glebowymi. Tego typu aktualne nurty badawcze z zakresu gleboznawstwa są realizowane w Katedrze Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Znaczący obszar badań prowadzonych w Katedrze skoncentrowany jest na wzmocnieniu i podtrzymaniu żyzności gleb użytkowanych rolniczo. Wpisując się w aktualne trendy wprowadzanej gospodarki o obiegu zamkniętym, prowadzone są doświadczenia mające na celu ocenę wpływu odpadów ulegających biodegradacji oraz kompostów przygotowanych na ich bazie na chemizm gleb oraz jakość roślin. Szczególna uwaga poświęcona jest roli wprowadzanych substancji w kształtowaniu zasobów związków próchnicznych oraz dostępności dla roślin pokarmowych. Badania nad wpływem czynników środowiskowych na próchnicę glebową także są kontynuowane w odniesieniu do gleb wykształconych na gruntach pogórniczych czy zlokalizowanych na torfowiskach niskich. W przypadku tych ostatnich analizowana jest rola torfowisk w zmianach klimatycznych. Wśród licznych prac realizowanych w Katedrze Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów UPP znaczące miejsce zajmują te związane z szeroko pojętym oddziaływaniem antropogenicznym na środowisko glebowe. W tym zakresie należy wymienić badania związane z oceną zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi przy wykorzystaniu metod sekwencyjnych oraz licznych biotestów. Interesującym i ważnym aspektem są prowadzone doświadczenia poświęcone możliwej remediacji gleb przy użyciu niekonwencjonalnych substancji stabilizujących zanieczyszczenia. Odrębnym zagadnieniem, analizowanym przez wiele lat w Katedrze, są prace związane z wpływem odkrywek węgla brunatnego (PAK KWB Konin i PAK KWB Adamów) na obszary, które znalazły się w zasięgu oddziaływania kopalnianego odwodnieniowego leja depresji. Efektem końcowym tych badań było i jest wyznaczenie stref podatności gleb na odwodnieniową degradację. Ostatnio realizowane badania dotyczą wpływu odkrywek węgla brunatnego na zmienność warunków wodnych (monitoring wód gruntowych i powierzchniowych) oraz szaty roślinnej wyznaczonych obszarów Natura 2000, jak i terenów sąsiadujących. Aspekt antropopresji także rozpatrywany jest w odniesieniu do osadów jeziornych czy ewolucji pokrywy glebowej w zlewniach zanikających jezior.
Poruszana problematyka badawcza w Katedrze Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów w głównej mierze dotyczy warunków Polski. Jednak również jest prowadzona w kooperacji międzynarodowej, czego wyrazem jest współpraca z ośrodkami naukowymi w Czechach, Słowacji, Hiszpanii, Turcji, Austrii, Niemczech, Mongolii czy Kazachstanie.
MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA
Mając na uwadze globalne znaczenie badań gleboznawczych, jak i nadchodzącego Światowego Dnia Gleby pracownicy Katedry Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów UPP zorganizowali międzynarodową konferencję, na którą gorąco i serdecznie zapraszają całą społeczność akademicką. W trakcie tego wydarzenia będzie prezentowana aktualna problematyka badawcza w interdyscyplinarnym ujęciu.
Konferencja pod honorowym patronatem Rektora UPP – prof. dr hab. Krzysztofa Szoszkiewicza oraz Prezesa Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego – prof. dr hab. Zbigniewa Zagórskiego odbywać się będzie na platformie ZOOM w dniu 4 grudnia 2020 od godziny 9.00.
Strona konferencji: merlin.up.poznan.pl/swiatowydziengleby/
Prof. UPP dr hab. Monika Jakubus
Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
